Çin ve Sovyet emperyalizmine karşı Doğu Türkistan Türklerinin özgürlük ve bağımsızlık meşalesi Doğu Türkistan Millî Ordusu'nun kuruluşunun 79. yıl dönümünde diasporadaki Doğu Türkistanlılar tarafınan kutlanıyor.
8 Nisan 1945'te Gulca'da Doğu Türkistan Milli Ordusu kuruldu. Sheng Shicai ve Milliyetçi Çin rejimine karşı gizli bir örgütlenme olan Gulca Kurtuluş Örgütü kuruldu. İlhan Töre, teşkilatın ilk başkanı olarak seçildi. Başlangıçta Suidun Piyade Alayı, Gulca Alayı, Kensai Alayı, Gulca Yedek Alayı, Kazak Süvari Alayı, Dungan Alayı olmak üzere altı alaydan oluşmakta iken daha sonra Topçu Alt Bölümü, Sibo Alt Bölümü ve Moğol Alt Bölümü'de alay düzeyine çıkarıldı.
MİLLİ ORDU KISA SÜREDE DÜŞMANIN SAVUNMA HATLARINI YOK ETTİ
O dönemde yeni kurulamasına rağmen Doğu Türkistan Millî Ordusu, çok kısa bir sürede Doğu Türkistan'ın kuzeyindeki üç ili Çin istilasından kurtardı. Ordu, aynı zamanda Çin rejiminin, Doğu Türkistan’daki politik merkezi Ürümçi’nin en sağlam savunma hattı olan Şiho ve Cing savunma hatlarını imha edip Ürümçi’ye doğru ilerledi.
Ürümçi’ye 150 kilometrelik mesafede olan Manas ırmağının kenarına gelen ordu, ırmağı geçerek taarruza geçmeye hazırlandı. Aynı zamanda, Güney harekat orduları oluşturularak Tanrı Dağları'nın güneyine doğru düşman işgalinden kurtarma harekatı başlatıldı.
MİLLİ ORDUNUN BAŞARILARI
Milli ordu stratejik öneme sahip Kaşgar'ın yakınlarındaki Bay ve Onsu ilçelerini düşman işgalinden kurtardı. Çin askerleri Aksu şehir surları içinde muhasaraya alındı. Diğer bölgelerdeki silahlı örgütler de peşi sıra kendi bölgelerindeki Çin rejim ordularını etkisiz hale getirdiler. Çin ordusunun büyük bir kısmı şehir surları içine hapsedildi.
ÇİN, SOVYETLER VE ABD ARASINDAKİ ANLAŞMA
İkinci Dünya Savaşı henüz sona erdiğinden Milliyetçi Çin rejiminin lideri Ciang Cieşi, ABD Başkanı Roosevelt aracılığıyla Stalin ile irtibata geçerek Moğolistan’ın bağımsızlığını tanıma, Lvshun ve Dalian limanlarının Sovyetlere kiralanması, aynı zamanda buralarda Sovyetlerin asker bulundurmasına izin verme, Kuzeydoğu Çin’de demir yol yapma yetkisini verme gibi konularda taviz verme koşuluyla, Doğu Türkistan’ın, Çin hudutları içerisinde kalması için anlaştı.
Anlaşma sonucunda Sovyetler Birliği, Doğu Türkistan’dan tüm askerî danışman ve elemanlarını geri çağırmakla kalmayıp silah, teçhizat ve mühimmat satışını da durdurdu. Doğu Türkistan hükumetini Milliyetçi Çin rejimi ile masaya oturmaya zorladı.
Birkaç aylık çetin geçen görüşmeler sonucu 1946 yılının Nisan ayında taraflar arasında “11 Maddelik Antlaşma” imzalanarak Doğu Türkistan Cumhuriyeti hükumetinin adı kaldırıldı ve yerine koalisyon hükumeti kuruldu. Doğu Türkistan Millî Ordusu'nun mevcudu azaltılıp 6 alay olarak yeniden düzenlendi.
Güneyde ayaklanan on binlerce silahlı asker, silahlarını teslim ederek evlerine döndüler. Ancak Milliyetçi Çin rejimi anlaşmayı ihlal ettiği için koalisyon hükumeti dağıldı ve Doğu Türkistan vekilleri 1947 yılının Ağustos ayında Ürümçi’den Gulca’ya döndüler. Akabinde ordu mevcudunu yeniden artırarak 5 atlı alay, 3 piyade alayı ve 1 atlı taburdan oluşan 30 bin kişilik daha iyi bir yapı teşekkül etti.
ÇİN VE SOVYET ORDUSUNA DİRENEN DOĞU TÜRKİSTAN MİLLİ ORDUSU
Birçok savaş sonucunda Çin komünistleri Milliyetçi Çin rejimini yenerek onları Tayvan’a çekilmeye mecbur etti. 1 Ekim 1949 tarihinde komünist Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. 20 Ekim 1949 tarihi itibariyle işgalci Çin komünist ordusu Sovyetler Birliği’nin destekleriyle Doğu Türkistan’ı istila etti.
20 Ocak 1950 tarihinde ise Doğu Türkistan Milli Ordusu işgalci Çin komünistleri tarafından Çin ordusunun 5. kolordusu olarak yeniden düzenlendi. 1955 yılına gelince tamamen ortadan kaldırıldı. Doğu Türkistan işgalci Çin’e bağımlı hale geldi.
DİNİ, ETNİK VE SİYASİ BASKILARIN MERKEZİ: DOĞU TÜRKİSTAN
Günümüzde Çin hükumetinin sistematik baskı ve asimilasyonları ile dini, etnik, kültürel ve siyasal anlamda “soykırıma” varan uygulamaları, her geçen gün dünya kamuoyunun daha çok gündemine geliyor. ABD Dışişleri Bakanlığının açıkladığı verilere göre Doğu Türkistan’da milyonlarca Uygur Türkü ve diğer azınlıklara mensup Müslümanlar, eğitim adı altında zorla toplama kamplarında tutulmakta.
2017 yılından bu yana toplama kampları ile etnik ve kültürel ayrımcılığa ve insan hakları ihlallerine maruz kalan Doğu Türkistanlılar, ucuz iş gücü olarak Çinli şirketlerde çalıştırılıyor. Öte yandan, Birleşmiş Milletlerin resmi verilerine göre ise, Pekin idaresinin kültürel soykırım uyguladığı Doğu Türkistan’daki toplama kamplarında 1 milyondan fazla Uygur Türkünü zorla tutuyor. Farklı kaynaklarda cezaevleri ile gözaltı merkezlerinde tutulanlarla birlikte bu rakamın 3-4 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor.
Çin hükumeti, dünya kamuoyundan toplama kampındaki Uygur Türklerinin durumuna dair tüm verileri gizlemektedir. Ancak, ABD Dışişleri Bakanlığı verilerine göre 2 milyonu aşkın Doğu Türkistanlı toplama kamplarında zorla tutuluyor. Çin Komünist Partisinin sistematik baskı ve şiddet politikalarına maruz kalan Uygur Türkü ve azınlıklar, birçok hak ihlali ile karşı karşıya kalmaktadır.
