Sıfır Atık Vakfı, dünyayı tehdit eden israf krizine ilişkin dikkat çekici bir rapor yayımlayarak kamuoyunu uyardı. Gıda, su, enerji ve doğal kaynak israfının sadece ekonomik kayıplara değil, gezegenin yaşanabilirliğine de doğrudan zarar verdiğini belirten rapor, çarpıcı verilerle insanlığı sorumlu tüketime davet ediyor.
Üçte biri çöpe gidiyor: 1,3 milyar ton gıda israf ediliyor
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine dayandırılan rapora göre, dünya genelinde her yıl üretilen gıdanın yaklaşık üçte biri, yani 1,3 milyar tonu çöpe atılıyor. Bu israf, 4,4 gigatonluk sera gazı salımına neden oluyor. Bu miktar, küresel emisyonların %8’ine karşılık geliyor.
Üstelik çöpe giden gıdanın yalnızca dörtte biriyle 800 milyon aç insanın doyurulabileceği belirtiliyor. Bu durum, küresel sürdürülebilirlik hedefleriyle büyük bir çelişki oluşturuyor. İsraf, üretim aşamasında da çevreye ağır yükler getiriyor. Rapora göre, israf edilen gıdanın üretimi için her yıl yaklaşık 250 kilometreküp tatlı su tüketiliyor. Bu, tarımda yaşanan su kaybının temel nedenlerinden biri. Ayrıca, bu israfın üretiminde harcanan enerji, dünya genelindeki toplam enerji tüketiminin yaklaşık %10’una denk geliyor.
Raporda yer alan bilgilere göre, yılda 18 milyon ton gıda israf ediliyor. Günlük israf edilen ekmek sayısı 4,9 milyon, yıllık ise yaklaşık 1,8 milyar. İsrafın en yoğun olduğu gıda grupları arasında ekmek, meyve, sebze ve süt ürünleri başı çekiyor.
Su stresi sınırı aşıldı
Türkiye, su kaynakları açısından da alarm verici bir eşikte. Kişi başına düşen yıllık su miktarı 2024 itibarıyla 1.000 metreküpün altına düştü. Bu, BM’nin “su stresi” sınırı olarak belirlediği 1.700 metreküp seviyesinin çok gerisinde. Bilinçsiz tarımsal sulama, sızdıran musluklar ve hatalı kullanım alışkanlıkları, su kayıplarının en büyük nedenleri arasında yer alıyor.
Enerji tüketiminde israf sürüyor
Türkiye’de konutlarda tüketilen elektriğin %15’i, gereksiz kullanım nedeniyle boşa harcanıyor. Standby modundaki cihazlar, açık unutulan lambalar ve verimsiz ısıtma-soğutma sistemleri bu israfın başlıca nedenleri. Sanayide ise makinelerin verimsiz çalışması ve atık ısı yönetimindeki eksiklikler ön plana çıkıyor.
Geri dönüşümde oran düşük kaldı
WWF verilerine göre Türkiye’de toplanan atıkların yalnızca %12,3’ü geri dönüşüm tesislerine gönderiliyor. Yüzde 67,2’si düzenli depolanıyor, %20,2’si ise doğrudan bertaraf ediliyor. Tek kullanımlık ürünlerin yaygınlığı da bu sorunu daha da derinleştiriyor.
Ekonomiye 100 milyar liralık yük
Sıfır Atık Vakfı’nın hesaplamalarına göre, israfın Türkiye ekonomisine yıllık maliyeti 100 milyar lirayı aşıyor. Bu kaynak, tarımda verimlilikten yenilenebilir enerji yatırımlarına kadar birçok alanda değerlendirilebilecek büyüklükte.
Raporda, “İsraf artık yalnızca kişisel bir mesele değil, küresel bir sorumluluktur. Bu sorumluluğun bireyden devlete kadar tüm kesimlerce üstlenilmesi, sürdürülebilir bir gelecek için zorunluluktur. Kaynaklarımız sınırsız değil, ama bilinçli tüketimle yarınlarımızı kurtarabiliriz” ifadelerine yer verildi.