Türk Devletleri Teşkilatı’nın 16. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla Benguturk.com’a değerlendirmelerde bulunan Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Doğan Çolak, Türk milletinin binlerce yıllık devlet geleneğinden günümüz Türk dünyasına uzanan birlik sürecini anlattı. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Doğan Çolağın değerlendirmesi şu şekilde;
Tarihi MÖ 5 binlere kadar uzanan Türk milleti, kurduğu devletler ve imparatorluklarla dünya tarihine damgasını vurdu. İlk Türk devleti kabul edilen Asya Hun Devleti, MÖ 220’de Teoman tarafından kuruldu. “Büyük Hun İmparatorluğu” olarak da bilinen bu devlet, Türklerin tarihte ilk kez tek çatı altında birleşmesini sağladı. Ancak bu birlik uzun ömürlü olmadı.
Türklerin ikinci büyük birliği ise Köktürkler döneminde sağlandı. İlteriş Kağan’ın kardeşi Kapgan Kağan, neredeyse tüm Türk boylarını Köktürk Devleti etrafında toplamayı başardı. Üçüncü birlik ise farklı bir deneyimle, Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu içinde yaşandı. Türkler burada da imparatorluğun sömürülen değil, aksine belirleyici ve ana unsuru oldular. Yine de bu birlik, yabancı bir hanedanın yönetiminde olduğu için tarihçiler arasında tartışmalı kabul ediliyor.
Doğu ve Batı Türklüğü: İki Büyük Gücün Hikâyesi
11. yüzyılda Anadolu’nun kapılarının Türklere açılmasıyla, Türk Dünyası iki kola ayrıldı: Doğu Türklüğü ve Batı Türklüğü. Yüzyıllar boyunca her iki kol da dönemlerinin “süper gücü” oldu; hem siyasi hem de askerî açıdan bölgelerine yön verdiler. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde tablo değişti: Batı Türklüğü Türkiye ve Azerbaycan’a sıkışırken, Doğu Türklüğü Rusya’nın baskısıyla parçalandı.
Bugün Türkler, 7 bağımsız cumhuriyet (Türkiye, KKTC, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan) olarak dünya sahnesinde yer alıyor. Ayrıca Rusya Federasyonu’na bağlı özerk bölgelerde, Çin’in işgalindeki Doğu Türkistan’da ve Orta Doğu’nun kuzeyinde ve dahi Avrupa’nın birçok ülkesinde milyonlarca Türk yaşamaya devam ediyor. Dünya üzerindeki Türk nüfusunun 300 milyonu geçtiği tahmin ediliyor.
Türk Devletleri Teşkilatı: Ortak Çatının Adı
Türk dünyasının ortak geleceğini şekillendirme yolunda en önemli adımlardan biri, 2009’da Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye’nin girişimiyle kurulan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) oldu. Başlangıçta “Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi” adıyla kurulan yapı, 2021’de bugünkü adını aldı. Amacı ise net: Türk devletleri arasında siyasi, ekonomik, kültürel ve eğitim iş birliğini güçlendirmek.
Kuruluş sürecinin temelleri, aslında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hemen ardından atılmıştı. 1992’de Ankara’da düzenlenen “Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi” ile kardeş cumhuriyetler ilk kez bir araya gelmişti.
16. Yılını Kutluyor
Bugün, 3 Ekim 2009’da Nahçıvan Anlaşması ile resmiyet kazanan Türk Devletleri Teşkilatı 16. yaşını kutluyor. Bu vesileyle üye devletler kutlama mesajları yayınladı. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın mesajında şu ifadelere yer verildi:
“3 Ekim Türk Devletleri İşbirliği Günü’nü ve Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurucu belgesi Nahçıvan Anlaşması’nın imzalanmasının 16. yıl dönümünü gururla kutluyoruz.
Ortak değerlerimizin ve bütünleşme irademizin tezahürü olan Türk Devletleri Teşkilatı, bölgesinde ve ötesinde barış, refah ve istikrara hizmet etmeye devam edecektir.”
Türk Dünyası bugün artık yalnızca tarihî bir hatıra değil; ortak bir gelecek vizyonu için güçlenen bir yapı. Biz de bu vesileyle Türk Devletleri Teşkilatı’nın 16. yılını kutluyor, yapılacak yeni iş birliği adımlarını heyecanla bekliyoruz.