AR-GE "harcama değil, yatırım" dır... Türkiye son yıllarda, yerli otomobilimiz Togg’dan Bayraktar TB3’e, TCG Anadolu’dan Gökbey Helikopterine kadar pek çok alanda stratejik projeye imza attı. Bu projelerin ortak noktasına baktığımızda hepsinin yıllar önce başlatılan AR-GE yatırımlarının ürünü olduğunu görebiliriz.
TÜİK verilerine göre Merkezi Yönetim Bütçesinden 2024 yılında AR-GE yatırımlarına yaklaşık 178.5 milyar TL harcandı. Hesaplanan tahmini sonuçlara göre ise 2025 yılı merkezi yönetim bütçesinden AR-GE faaliyetleri için 236 milyar 262 milyon TL tahsis edildi. Bazı çevreler bu harcamaları “yüksek” bulabiliyor. Toplumda geçim derdi yaşayan kesimler bu harcamaları lüks olarak yorumluyor. Bazı ekonomistler de bütçe büyüyor ama katma değerli ürün sayısı artmıyor yorumunda bulunuyor. İşin aslı ekonomistlerin haklı olduğu taraflar var. Devlet AR-GE'ye ciddi para ayırıyor fakat bazı projeler üniversite laboratuvarlarında başlıyor ve orada kalıyor. Hiç kullanılmayan cihazlar, gün yüzüne çıkmayan araştırmalar, yeni icatlara, teknolojilere dönüşmüyor. İşte bu noktada yapılan yatırımın verimliliğinin denetlenmesi noktasında hareket etmek gerekiyor.
Türkiye artık kendi savunma araçlarının çoğunu kendisi üretiyor. Savunma sanayiinde yerli üretim oranı %80’e yaklaştı. Kritik teknoloji ürünlerinde dışa bağımlılığımız azalıyor. Eğer biz Bayraktar TB3, Akıncı, Kaan ve Kızılelma'yı konuşuyorsak, bunların hepsi AR-GE yatırımları sayesinde.
TÜİK verilerine göre, Türkiye 6 ayda 52 milyar dolarlık "Kritik Teknoloji" ihracatı yaptı. Türkiye'nin orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürün ihracatı 2013'te 53,1 milyar dolar iken bu rakam 2024'te 101,1 milyar dolar olarak kayıtlara geçti.
Dünya genelinde bazı ülkeler, Güney Kore,Japonya gibi ülkeler, GSYH'nın %4'ünden fazlasını AR-GE yatırımlarına harcıyor. Biz şu an %1’in altındayız ama önümüzde yıllarda bu oran daha da artacak..Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır bu kapsamda önemli projelere imza atıyor.Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı bunlardan biri. Bakan Kacır geçtiğimiz günlerde etkin AR-GE teşvik sistemiyle yüksek teknolojili sektörlerin artık sanayi üretiminde pozitif olarak öne çıktığını vurguladı. Teknoloji odaklı kalkınma vizyonunun öncelikli hedefler arasında olduğunu ifade etti.
Bir diğer yandan AR-GE projelerine bir kez de olsa katılan üniversitelerin sayısı 173, fakat tanınırlık noktasında yalnızca 23 Araştırma Üniversitesi var. YÖK tarafından belirlenen 23 Araştırma Üniversitesi, ASELSAN, TUSAŞ, Roketsan gibi savunma alanlarında ortak projeler yürütüyor. Özellikle havacılık alanında TUSAŞ ve BAYKAR dünya çapında ilerleme kaydetmiş durumda.
Bölgesel dağılım olarak bakarsak Marmara Bölgesi sanayi altyapısıyla, Ankara savunma ve yazılım teknolojilerinde merkez konumunda, Ege ve Akdeniz Bölgesi tarım teknolojilerinde ön plana çıkıyor. Bu kapsamda BAYKAR'ın Anadolu'daki ilk üretim üssünü Samsun'da kuracak olması da büyük bir önem arz ediyor Bu üretim üssü Samsun Tekkeköy'de 400 dönümlük bölgede faaliyet gösterecek... Milli kalkınmada bölgesel dengeyi güçlendirmek için Doğu ve Güneydoğu’da ise AR-GE yatırımlarının artması gerekiyor.
Artık bilgi ve teknoloji çağına girmiş bulunmaktayız..Bu alana yatırım yapan ülkeler pastadan büyük payı alacak..Bu treni kaçırmak istemiyorsak AR-GE yatırımlarıyla bilim ve teknolojiye odaklanmalıyız.