“Afganistan Değil Güney Türkistan”
Çalıştayın öne çıkan başlıklarından biri, Afganistan coğrafyasının Türk tarihi içindeki yeriydi. Katılımcılar, tarihsel olarak “Ulu Türkistan”ın güney bölgesi olarak anılan bu coğrafyanın, bilinçli bir şekilde “Kuzey Afganistan” gibi kavramlarla tanımlandığını belirterek, bölgenin asıl adının “Güney Türkistan” olması gerektiği konusunda görüş birliğine vardı.
Kültürel Asimilasyona Tepki: Anadilde Eğitim Talebi
Çalıştayda, Taliban yönetiminin uyguladığı politikalar sert biçimde eleştirildi. Özellikle Türk nüfusunun yoğun olduğu bölgelerde Türklere yönelik asimilasyon girişimlerine dikkat çekilirken, Özbekçe ve Türkmence’nin Afganistan’da resmi diller arasında yer alması talep edildi. Güney Türkistan’daki eğitim kurumlarında ana dilde eğitimin anayasal güvence altına alınması gerektiği vurgulandı.
Tarihi Şehirler, Kültürel Miras ve Demografik Tehditler
Belh, Herat, Bamyan, Badahşan gibi kadim Türk şehirlerinin tarihî kimliklerinin korunması gerektiği ifade edilirken; Pakistan ve Güneydoğu Asya'dan yönlendirilen göçlerin, bölgenin demografik yapısını tehdit ettiği belirtildi. Bu durumun önüne geçilmesi adına Türk Devletleri Teşkilatı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve uluslararası toplum aktif müdahaleye çağrıldı.
Kadın Hakları ve Eğitim Özgürlüğü Vurgusu
Kadınların eğitim ve çalışma hayatından dışlanmasına sert tepki gösterilen bildirgede, kız çocuklarının ortaokul, lise ve üniversite eğitimine erişiminin sağlanması, kadınların toplumsal hayata eşit şekilde katılımı için uluslararası baskı çağrısı yapıldı. Kısa vadede ise çevrim içi eğitim programlarının yaygınlaştırılması önerildi.
Siyasi Temsil ve Diaspora Yapılanması
Afganistan’daki Türklerin siyasi temsiliyetinin artırılması gerektiği ifade edilen çalıştayda, Afganistan Türkleri Diasporası kurulması yönünde fikir birliği sağlandı.
Dijital Arşiv ve UNESCO İşbirliği Önerisi
Türkistan’ın tarihî mirasının korunması için dijital arşiv projelerinin başlatılması, UNESCO ile ortak kültürel miras projeleri yürütülmesi önerildi. Ayrıca, “Tarihi Türkistan Kültür ve Çalışma Masası” kurulması fikri iletildi.