Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 11 yıl aranın ardından 22 Nisan'da Bağdat ve Erbil'e yapacağı ziyaretin kritik gündemlerinden biri Basra Körfezi hinterlandını Türkiye üzerinden Avrupa'ya açacak Kalkınma Yolu Projesi.
Orta Doğu'nun en büyük limanı olması hedeflenen ve 2025'te tamamlanması planlanan Irak'ın güneyindeki Basra kentinde yer alan Büyük Fav Limanı'nın inşası tüm hızıyla sürüyor.
Kalkınma Yolu Projesi'nin ilk ayağı olan liman, aynı zamanda Fırat ve Dicle nehirlerinin denize dökülmeden önce birleştiği Şattülarap'ın ağzında yer alıyor.
Limandan başlayarak Divaniye, Necef, Kerbela, Bağdat ve Musul'dan geçerek Türkiye sınırına uzanacak demir yolu ve kara yolu hatlarını ihtiva eden projenin, Türkiye sınırından Mersin Limanı'na erişim sağlaması ve karayoluyla İstanbul üzerinden Avrupa'ya ulaşması öngörülüyor.
Projenin geçtiği güzergahın tasarımını PEG Infrastructure isimli İtalyan şirketin yürüttüğü Kalkınma Yolu, Musul'dan sonra Ovaköy üzerinden Türkiye'ye giriş yapacak.
Bölgesel transit merkezi olma hedefi
Büyük Fav Limanı'nı 1200 kilometre uzunluğundaki demir yolu ve otoyollarıyla Türkiye sınırına bağlayacak proje bölgesel ticaret açısından yeni bir kapı aralayacak.
Başlangıçta "Kuru Kanal" olarak isimlendirilen ancak Mart 2023'te Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani'nin Ankara ziyaretinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı görüşmede "Kalkınma Yolu" ifadesinin kullanılmasıyla adı değişen proje, Irak'ta petrol dışı sürdürülebilir ekonominin de temeli olarak niteleniyor.
Irak ile Türkiye, proje vasıtasıyla Asya ve Avrupa arasındaki seyahat süresini kısaltmayı ve transit merkezi olmayı amaçlıyor.
Orta Doğu'nun en büyük konteyner limanı olarak bilinen Dubai'deki 67 rıhtımlı Cebel Ali'yi geride bırakması öngörülen ve 90 rıhtım kapasitesine sahip olan Büyük Fav Limanı'nın 2025'te tamamlanması planlanıyor.
Limandan Türkiye sınırına ulaşacak Kalkınma Yolu Projesi, Çin'in İpek Yolu doğrudan Irak'tan geçmediği için muhtemel bölgesel çatışma ve savaş durumlarında alternatif seçeneklerden biri.
Projenin, Çin ile Avrupa arasındaki mesafeyi, Süveyş Kanalı'ndan geçen deniz yoluna nazaran kısaltarak zaman ve maliyetten tasarruf sağlaması bekleniyor.
Kalkınma Yolu Projesi tamamlandığında, Ümit Burnu'ndan yaklaşık 45, Kızıldeniz'den yaklaşık 35 günde yapılan nakliyelerin 25 günlük bir sürede yapılabileceği tahmin ediliyor.
Otoyol, demir yolu, enerji nakil ve iletişim hatlarını içeren ve 2028, 2033 ve 2050 olarak belirlenen üç aşamada tamamlanması planlanan proje, Avrupa'dan Körfez ülkelerine kadar geniş bir bölgeyi etkileyecek.
Türkiye ile Irak arasındaki ticaret hacminin 24 milyar doları aştığı dikkate alındığında projenin sunacağı potansiyel iş çevresini umutlandırırken, proje tamamlandığında paydaş bütün ülkelerin ciddi ekonomik fayda görmesi bekleniyor.
Türkiye ile Irak arasında "Bakanlar Konseyi" kuruluyor
Türkiye ile Irak yetkililerinin Kalkınma Yolu Projesi konusunda yakın ve yoğun bir çalışma yürütüyor.
Irak hükümetince 27 Mayıs 2023'te başkent Bağdat'ta Türkiye'nin de aralarında bulunduğu komşu ülkeler ve Körfez bölgesinden temsilcilerin katılımıyla düzenlenen Kalkınma Yolu Konferansı'nda konuşan Irak Başbakanı Sudani, projenin istihdam, finansal kaldıraçlar ile gayrisafi milli hasılanın değerinin artmasıyla güçlü bir ekonomi tesis edilmesi yolunda realiteyi değiştireceğini söyledi.
O dönemden bu yana Ankara ile Bağdat arasında proje konusunda her kademeden yoğun bir temas trafiği mevcut. Özellikle Dışişleri Hakan Fidan'ın Ağustos 2023'teki Irak çıkarmasının önemli bir ayağı da Kalkınma Yolu Projesi oldu.
Son bir yıllık süreçte iki ülke arasında Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu ve Iraklı mevkidaşı Rezzak Müheybes es-Sadavi başta olmak üzere pek çok kademede ziyaretler ve karşılıklı önemli adımlar atılırken, iki ülkenin Ulaştırma Bakanlıkları arasında işbirliklerini geliştirecek teknik görüşmeler de yapıldı. Bu kapsamda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, TÜRASAŞ AŞ ve TCDD Teknik AŞ yetkilileri ile Irak Cumhuriyeti Demiryolları heyeti arasında Ağustos 2023'te teknik toplantılar yapıldı.
Ekim 2023'te de Türkiye, Irak, BAE ve Katar'ın demir yolu idarelerinin genel müdürler düzeyindeki temsilcileri Ankara'da bir araya geldi.
Ayrıca, 17-18 Ocak tarihlerinde Irak Cumhuriyeti Demiryolları temsilcileri ve projenin müşavir firması PEG'in mühendisleri Ankara'da Türk yetkililerle toplantı gerçekleştirdi. Taraflar görüşmelerde Ovaköy-Fişhabur'daki kara ve demir yolu sınır geçiş noktasının yeri konusunda mutabık kalındı.
Irak ve Türkiye arasında konuya ilişkin yoğun ziyaretler sürerken, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu 12 Nisan'da Kalkınma Yolu Projesi kapsamında Türkiye ile Irak arasında çalışmaların süratle devam ettiğini belirterek, "Bakanlar Konseyi'ne benzer bir mekanizma kurma kararı aldık." ifadelerini kullandı.
Ankara, Türkiye ve Irak arasında kurulacak konseye Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar'ın da yer almasını istiyor.
"Kalkınma Yolu Projesi'nin baş aktörleri Türkiye, BAE ve Irak"
Türkiye ve Irak arasında "yeni İpek Yolu" olması hedeflenen projenin, Irak hükümetinin tek başına yüklenemeyeceği 17 milyar dolarlık devasa bir maliyeti bulunuyor.
Bu nedenle Türkiye, Körfez ülkeleri ve Çin'in, projenin finansmanına ve tamamlanmasına katkısı bekleniyor.
Nitekim şubat ayında BAE ziyareti esnasında konuya ilişkin temaslarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "(Kalkınma Yolu Projesi ) Konunun baş aktörleri Türkiye, BAE ve Irak. Bu yol, bölgemizin yeni bir İpekyolu haline gelecek, bölgesel barışa da hizmet edecek." yönündeki ifadeleriyle bölgesel aktörlerin projenin paydaşı olacağı mesajı vermişti.
Dışişleri Bakanı Fidan da 13 Eylül 2023'te Irak, BAE, Türkiye ve Katar'ın proje konusunda yoğun görüşmeler içerisinde olduğunu söylemişti.
Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, mart ayında AA muhabirine yaptığı açıklamada, projeyle ilgili Türkiye ile iyi bir görüşme içerisinde olduklarını ve büyük finansmana ihtiyaç duyulduğundan çeşitli ülkelerin projeye yatırım yapmaya katılabileceğine dikkati çekerek, projeye yatırım yapmayı düşünen Körfez ülkelerinin olduğunu kaydetmişti.
Kalkınma Yolu Projesi için 320 kilometrelik otoyol planlandı
Kalkınma Yolu Projesi'nde Türk ve Irak hükümetleri, devam eden çalışmalara ek olarak 23,8 milyar dolarlık yatırım yapacak. Türkiye, bu yatımları demir ve kara yolları için gerçekleştirecek.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Kalkınma Yolu Projesi kapsamında yürüttüğü çalışmalarla ülkeden geçen 2 bin 88 kilometrelik demir yolu bağlantısı için 615 kilometrelik yeni hat, 1912 kilometrelik kara yolu koridoru içinse 320 kilometrelik yeni otoyol yatırımı planladı.
Söz konusu demir yolu ağının 439 kilometresi mevcut durumda iken 1034 kilometresi devam ediyor, 615 kilometresi ise planlanıyor. Planlanan demir yolu ağları Gaziantep-Ovaköy arasında bulunuyor. Bu demir yolu için 5,8 milyar dolarlık yatırım yapılacak.
Proje kapsamında ülkeden geçen kara yolu 1912 kilometre olacak. Söz konusu kara yollarının 1592 kilometresi mevcut durumda bulunurken, 320 kilometresi için planlama yapıldı. Şanlıurfa-Ovaköy arasında planlanan kara yolunun yatırım tutarı 2 milyar dolar olarak öngörülüyor.
