SARAYBOSNA(AA)-Bosna Hersek'teki savaşın son yılında, ülkenin doğusundaki Srebrenitsa'da Temmuz 1995'te yaşanan soykırımda binlerce Boşnak sivili öldürmekten suçlu bulunan Sırp yetkililerden 4'ü bu sürede görülen davalarda müebbet hapis cezası alırken, 45 Sırp ise toplam 699 yıl hapse mahkum edildi ancak aradan geçen 30 yıla rağmen soykırım kurbanlarının yakınlarının acıları dinmedi.
Bosna Hersek'te 1992-1995'te Sırpların Boşnaklara saldırmasıyla başlayan savaşta, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından "güvenli bölge" ilan edilmesine rağmen 11 Temmuz 1995'te Sırp komutan Ratko Mladic'e bağlı Sırp birlikleri Srebrenitsa'yı işgal etti ve birkaç gün içinde 8 bin 372 Boşnak erkeğini depolarda, ormanlık alanlarda ve fabrikalarda katletti.
Savaştan sonra Hollanda'nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinde (ICTY) görülen davada, Sırp komutan Mladic aralarında soykırımın da bulunduğu birçok suçtan müebbet hapis cezası aldı ve 8 Haziran 2021'deki temyiz duruşmasında Mladic'in müebbet hapis cezası onandı.
Ülkedeki savaşta, Bosnalı Sırpların lideri olan Radovan Karadzic de Srebrenitsa soykırımı dahil birçok suçtan ilk olarak 40 yıla, daha sonra yapılan temyiz davasında ise müebbet hapse mahkum edildi.
ICTY'de görülen Srebrenitsa davalarında, eski Sırp yetkililer Ljubisa Beara ve Vujadin Popovic de müebbet hapis cezası aldı.
Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007'de aldığı kararda, ICTY'den gelen kanıtlar doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak tanıdı.
Aradan geçen 30 yıla rağmen soykırım kurbanlarının yakınlarının acıları dinmedi. Sevdiklerinin cenazelerine ulaşamayan kurban yakınları, adaletin kendileri açısından sağlanamadığını düşünüyor.
Sırbistan'ın savaş zamanındaki Cumhurbaşkanı Milosevic, yargılanma sürecinde cezaevinde öldü
ICTY'deki Srebrenitsa davalarında ayrıca Drago Nikolic 35, Radislav Krstic 35, Radivoje Miletic 19, Ljubomir Borovcanin 17, Vidoje Blagojevic 15, Vinko Pandurevic 13 ve Milan Gvero 5 yıl hapse mahkum edildi.
Bosna Hersek Mahkemesindeki bir davada da 13 Temmuz 1995'te 1000'e yakın Boşnak sivilin katledilmesinden suçlu bulunan Milorad Trbic ise 30 yıl hapisle cezalandırıldı. Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp'a toplam 699 yıl hapis cezası verildi.
Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa'daki soykırımla suçlandı ancak yargılanma sürecinde cezaevinde öldü.
Sivil Boşnakları Sırplara teslim eden Hollanda'dan 27 yıl sonra gelen özür
Srebrenitsa'da Hollandalı BM askerlerinin üs olarak kullandığı akümülatör fabrikasına sığınan Boşnak erkek sivillerin çoğu, fabrikaya giren Sırplar tarafından katledildi. Aradan geçen yıllara rağmen, Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü tartışıldı ve birçok sivil toplum kuruluşu Hollanda'yı soykırıma sebep olmakla suçladı.
Srebrenitsa'nın işgalinden sonra çekilen ve arşivlerde yer alan video kayıtlarında, Hollandalı komutan Thom Karremans'ın 11 Temmuz 1995'te Mladic ile bir araya geldiği anlar yer aldı. Kayıtlarda, şehre giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans'ın Mladic tarafından sorguya çekildiği, Mladic'in daha sonra Karremans'a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı anlar dikkati çekti.
Karremans hiçbir zaman yaşananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa'daki soykırımdan "kısmen" suçlu bulundu.
Kurban yakınları tarafından 2007'de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa'nın işgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda'yı suçlu buldu.
Srebrenitsa'da 2022'deki anma törenine katılan dönemin Hollanda Savunma Bakanı Kajsa Ollongren, soykırımda yakınlarını kaybeden Boşnak ailelerden resmi olarak özür diledi.
Ollongren, Srebrenitsa'nın korkunç hatıralara ev sahipliği yaptığına değinerek, "Güvenli alan sunması gereken BM askerlerine olan güvensizlik de hissediliyor. Bu, zamanla unutulmayacak kadar korkunç bir soykırım ve zaman sizin kaybettiklerinizin acısını asla azaltmayacak." ifadelerini kullandı.
Uluslararası kurumların masum halkı koruyacağına dair söz verdiklerini aktaran Ollongren, "Hollanda da bunlardan biriydi. Her şeye rağmen Srebrenitsa ezip geçildi. Askerlerimiz görevlerini yerine getirmek ve savunmasız insanlara yardım edebilmek için ellerinden geleni yaptı." iddiasında bulundu.
BM, 11 Temmuz'u "Srebrenitsa Soykırımı'nı Anma Günü" kararı aldı
BM Genel Kurulu, 23 Mayıs 2024'teki oturumunda, 11 Temmuz'un "Srebrenitsa Soykırımı'nı Anma Günü" ilan edilmesi istenilen karar tasarısını kabul etti.
Almanya ve Ruanda tarafından sunulan ve Türkiye'nin yanı sıra 40'tan fazla ülkenin eş sunucusu olduğu karar tasarısı, 193 üyeli BM Genel Kurulunda 84 "evet" oyuyla kabul edildi.
Tasarıya, 68 ülke "çekimser" ve 19 ülke de "hayır" oyu kullandı. Kararda, Srebrenitsa soykırımının inkarı ile insanlığa karşı suç, soykırım ve savaş suçlularının yüceltilmesi kınandı.
Soykırım kurbanlarının kimlik tespiti ve cenazelerine ulaşmaya yönelik çalışmaların devamının öneminin altı çizilen kararda, Srebrenitsa soykırımının henüz yargılanmamış sorumlularının kovuşturulmasına devam edilmesi çağrısında bulunuldu.
Kararda, her yıl 11 Temmuz'da hem kurbanların anılmasına ilişkin hem de bilinç ve eğitimi artıracak faaliyetlere yer verilmesi talep edildi.
Soykırım suçluları cezalandırılırken uluslararası hukuk uyarınca hiçbir etnik, dini ya da başka bir grup ve toplumun hedef alınmadığı vurgulanan kararda, uluslararası hukukun üstünlüğünün önemine işaret edildi.
Bu yıl 7 kurban defnedilecek
Sırplar tarafından otobüs ve kamyonlara bindirilen Boşnaklardan 8 bin 372'si götürüldükleri ormanlık alanlar, fabrikalar ve depolarda acımasızca katledildi. Katledilenlerin cesetleri, bulunmamaları amacıyla ülkedeki çeşitli toplu mezarlara gömüldü.
Savaşın ardından kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda, toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz'da Potoçari Anıt Mezarlığı'nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor.
Potoçari Anıt Mezarlığı'nda şimdiye kadar 6 bin 765 kurban toprağa verilirken, 250 kurban ailelerin isteğiyle yerel mezarlıklara defnedildi. Srebrenitsa soykırımında hayatını kaybeden ve cenazesine ulaşılamayan 1000'den fazla kişi bulunuyor.
Srebrenitsa soykırımının 30'uncu yılında, 11 Temmuz'da, kimlik tespiti yapılan ve ailesinin onay verdiği 7 soykırım kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı'na toprağa verilecek.
