Anavatanı Güney Asya olan ve “Hint Leylağı” adıyla da bilinen tespih ağacı (Melia azedarach), Türkiye’de özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında süs ağacı olarak dikkat çeker. Adını, tohumlarının tespih yapımında kullanılmasından alır. Uzun boyu, dallarındaki sarkık meyveleri ve gölge yapan yapısı ile şehir peyzajlarının gözdesidir.
Tespih ağacının adını almasının nedeni, sert ve düzgün yüzeyli tohumlarının kurutulup delindikten sonra tespih taneleri hâline getirilmesidir. Osmanlı döneminden beri bu özelliğiyle halk arasında bilinirliği yüksek olan ağaç, hem dini pratiklerde hem de süs eşyalarında kullanılmıştır.
Tespih ağacı, zarif görünümünün ardında güçlü bir kimyasal savunma mekanizması taşır. Yaprak ve meyveleri bazı haşerelere karşı doğal bir itici olarak görev görür. Bu nedenle, geçmişte evlerin yakınlarına dikilerek sinek ve böcekten korunma amaçlı da değerlendirilmiştir.
Dikkat edilmesi gereken bir nokta: tespih ağacının meyveleri insanlar ve evcil hayvanlar için zehirli olabilir. Ancak kontrollü kullanıldığında, halk tıbbında ateş düşürücü ve ağrı kesici özellikleriyle de anılmıştır.
Yaz aylarında mor renkte çiçek açan tespih ağacı, arılar için önemli bir nektar kaynağıdır. Ayrıca hızlı büyümesi ve toprağa iyi uyum sağlaması nedeniyle erozyonla mücadelede de tercih edilmektedir.
